Osmanlı Devleti’nin tüm ülkede yaptığı ilk nüfus sayımına ait kayıtların birebir tercümelerinin ve orijinal belge görsellerinin bulunduğu kitap 256 sayfadan oluşuyor. Kitabın giriş sayfasında Pazar’ın eski adı olan Atina isminin etimolojisi detaylı bir şekilde incelenirken, mitolojik döneme ait tarihi mevcut kaynaklar ışığında okuyuculara sunulmuş.
Kitabın yazarı Murat Ümit Hiçyılmaz, ilçenin Osmanlı Dönemine ait tarihinin, Osmanlı arşivindeki belgelere dayanılarak detaylıca hazırlandığını belirterek, “Böylece ilçemizin görkemli tarihi adına var olan büyük bir eksiklik de giderilmiştir. Şimdiye kadar Trabzon Merkez, Akçaabat ve Of ilçelerine ait nüfus kayıtları kitaplaştırılmıştı. Dolayısı ile bu tip prestij kitaplar arasında Pazar’ın tarihine ışık tutacak ve gelecek nesillere derli toplu bir eser bırakılacağı düşünüldüğünde bu çalışmanın kıymeti de ortaya çıkmaktadır.” dedi.
Pazarlı iş adamı Yüksel Kalaycı’nın yardım ve destekleri ile yayın hayatına kavuşan eserin sınırlı sayıda basıldığını da ifade eden Hiçyılmaz, “Kitapta, 1842 yılında ilçemize ait köylere ve tüm sülalelere ait ilginç bilgiler var. Nüfus kayıtları sayesinde köylerimizin, o tarihteki imamlarını ve muhtarlarını, köylerde bulunan sülaleleri, askere gitmiş olan insanları ve gurbette çalışan atalarımızı öğrenebiliyoruz. Hatta kendi ailelerimize ait dedelerimizin fiziki olarak tiplerini ve özürlülük durumlarını bile tespit edebiliyoruz.” şeklinde konuştu.
Eserde nüfus kayıtlarına dayanılarak birçok tarihi istatistik bilgi de hazırlanmış. Bu bilgilere göre, insanların yaş dilimleri köy köy derecelendirilerek ilgi çekici bilgilere ulaşılmış. Bu konunun önemine de değinen yazar Hiçyılmaz, “Okuyucular, kitapta çok ilginç bilgiler bulabilecek. Örneğin, kayıtlarda Pazar’ın tamamında 70 yaşın üzerinde sadece 5 kişi görünüyor. Bu durum, derinlemesine düşünüldüğünde fazlasıyla iç acıtıcı bir tablo. Çünkü 1840’lı yıllar Ruslarla art arda yapılan savaşların durulma dönemi. Köylülerimiz, o kadar çok savaşa katılmış ki Pazar’ın tamamında sadece 5 ihtiyar yaşıyor. Diğer taraftan nüfus sayımı esnasında 10 yaş civarındaki birçok çocuğun da askerde olduğu görülüyor. Bu tablo atalarımızın nasıl bir dönem yaşadıklarını göstermesi bakımından çok önemlidir.” ifadelerini kullandı.
Yeni doğmuş bebeklerin bile kaydedildiğini belirten Hiçyılmaz; “Kayıtlarda, o yıllarda atalarımızın hangi isimleri kullandıklarını da inceleme şansına sahibiz. En çok Ali isminin kullanıldığını tespit ettiğimiz Pazar’da, ilginç bulduğumuz diğer bir husus ise Karadeniz ile özdeşleştirilen Temel isminin o tarihlerde hiç tercih edilmemiş olması durumudur.” dedi.
Eserin satışı Pazar ilçesinde sadece Tekbir Kırtasiye tarafından yapılmaktadır.
